Verduurzaming is zoektocht om het optimum tussen efficient en veerkracht/diversiteit te vinden.

Acht jaar geleden ben ik geraakt door een TED presentatie van Bernard Lietaer. Bernard -econoom van achtergrond- was op zijn beurt weer geraakt door de veerkracht van biologische systemen. In 2012 schreef ik een stukje over “efficiency versus resilience”, afgelopen jaar is dit stukje ook in het Engels vertaald. In mijn oorspronkelijke blog gaf ik ‘af’ op de WUR (2000-2015 Dijkhuizen, en school Rabbinge denken) omdat de meer-met-minder mantra veel te sterk in het denken van die organisatie terecht gekomen leek te zijn. Meer-met-minder betekent vooral op zoek naar efficiency (lees goedkoper, lees groter, lees monocultuur, lees voeden van 7,5M mensen).

Dergelijke doelen zijn voor ons -levende in de penthouse van de pyramide van Maslow- veel te eenzijdig en onzinnig, en ze leiden ook tot ‘shit’ (letterlijk) voor het Nederlandse agri-food complex. Onder Louise Fresco lijkt er gelukkig meer aandacht te komen voor diversiteit en veerkracht (ook kleinschaligheid, nieuwe technologie, meer focus op kwaliteit, bodemleven komt weer in het vizier, vegetarisch, biologisch, …). Enfin, voor mij een mooi moment om even mijn eigen tekst opnieuw te reviewen en te publiceren.

Zelf geloof ik heilig in innovatie en diversiteit en in een soort van ecologische derde weg (vergeef me mijn woordkeuze), zie ook mijn opmerkingen daarover in dit filmpje Volgens mij is er dus een optimum dat zit tussen groot-groter-grootst-monocultuur-efficiency-denken enerzijds (laten we dit het oude-WUR-Mantra noemen) en kleinschalig-biologisch-Ot&Sien-stadslandbouw-denken anderzijds. Via deze ‘derde weg’ kunnen we milieuefficient combineren met diervriendelijkheid (met inzet van Cleantech, zie ook Paul Gunther’s Blue Economy). En we kunnen ‘voldoende’ schaalgrootte, combineren met voldoende ‘diversiteit’.

Volgens mij voelen we dan intuïtief wel aan wat daarmee wordt bedoeld. Pas dan gaan we als samenleving ook ‘verduurzamen’. Het leven is niet zwart-wit. Tot die tijd moeten we blijven zoeken en vooral aan de slag gaan door te experimenteren in de praktijk (#doen). Verduurzaming is dus onze individuele, organisatorische en maatschappelijk zoektocht waarbij we door in beweging te blijven erachter komen wat werkt en wat niet (duurzaamheid als technologisch keuzeproces dus).

Mijn lijstje suggesties:

1. Ik ben voor het bespreekbaar maken van het afremmen van de groei van de wereldbevolking. Lastig thema, en gedeeltelijk gaat afzwakking van de groei van de wereldbevolking vanzelf. Minder mensen betekent minder mileubelasting.
2. Ons gebruik van fossiele brandstof is nog steeds te groot, en wij lopen als Nederland absoluut niet voorop in de verduurzaming. Het LEI heeft in 2010 een overzichtsrapport over energieverbruik mondiaal en de link met productie van ons voedsel geschreven met de titel “Links between energy and food markets”.
3. Ik ben voor het beprijzen van slecht gedrag, en specifiek voor het belasten van onduurzame producten waaronder vlees en melk. En wellicht moeten we suikerhoudende dranken extra belasten. Maar dit thema is lastiger in de praktijk toe te passen. Juist daarom is het belasten van kunstmest en fossiele brandstof een slimme(re) manier.
4. Ik ben zeker voor “minder” en vooral voor consuminderen. Maar vooral voor het actief sluiten van kringlopen waarbij we de biocascaderingspiramide als leidraad gebruiken. Juist daarom zeg ik  geen biofuels uit voedsel (zie ook recente artikelen. Link1, link2)
5. Nederland heeft een complex agri-food-tech systeem. Laten we oppassen teveel Mikado te spelen. Zonder boeren (ondanks dat ze voortal ingredient-leveranciers zijn), geen verwerkers, zonder verwerkers geen tech-suppliers, zonder aanbod van producten geen handel, zonder handel geen transport. Etc.
6. Ik ben voor diervriendelijke(re) houderijsystemen, maar dat betekent niet perse buitenloop en/of weideloop. Diervriendelijk binnen is denk ik een goed compromis tussen dierwelzijn en milieu. Kortom, ik ben wel voor moderne ‘megastallen’ met 2 of 3 sterren dierwelzijn. En liever ook nog gewoon in Nederland.
7. Ik ben voor een import-export belasting per continent gericht op minder versleeping en het in-kaart brengen van de fosfaat/kunstmeststromen. De fosfaatkringloop is bijna nog kritischer dan de fossiele brandstoffen uitdaging waar we voor staan.
8. Ik accepteer dat we in een complex adaptieve samenleving (CAS) wonen, waarbij grote oplossingen en simpele oplossingen niet werken. En in een CAS is juist diversiteit  en een vorm van in-efficiency een manier om voldoende veerkracht (resilience) te garanderen. Volgens mij moeten we in-efficiency en veerkracht weer opnieuw heruitvinden.
9. Ik accepteer dat we maar 1 aarde hebben, waarbij een x-aantal-elementen een ‘eindigheid’ lijken te hebben. Duurzaamheid is daarom vooral een keuze proces en een verdelingsvraagstuk. Lastig, heel lastig. Maar vooral onderdeel van reguliere politieke en democratische processen. x-aantal-elementen waar ik op doel zijn vooral fosfaat, olie en gas, landbouwgrond en biodiversiteit. Over water, zuurstof en stikstof maak ik me minder zorgen.
10. Ik denk dat een onderdeel van gezonde voeding ook ‘minder voedselconsumptie’ is, maar tevens ben ik een softpaleo aanhanger. Minder tarwe en graan, en voldoende vlees en vis hoort daar ook bij. Kan dat? …. ik denk van wel!

Dit lijstje is natuurlijk absoluut niet volledig, maar geeft wel mijn eigen persoonlijk denkrichting aan (#groenrechts). Je moet ergens beginnen, ik zou willen dat ik tijd zou hebben om een politiek pamflet te maken. Misschien ooit …