Nederland Innovatieland 3.0 - Introductie (deel 1)

Afgelopen november heb ik enkele stukken -het gaan er uiteindelijk 9 worden- geschreven over innovatiemanagement. In 2009 heb ik meerdere lezingen gegeven over dit onderwerp en specifiek ben ik ingegaan op het innovatiebeleid in Nederland. Ook wordt sinds bijna twee jaar de discussie (en oplossingen!) op de LinkedIn groep Innovatie 2.0-Community of Talents gevoerd (#CoT) ).

Ik ben over het huidige beleid namelijk niet zo tevreden (al gaan er zaken heus wel goed; het is niet allemaal slecht). Ook ben ik behoorlijk kritisch over de rol van TNO, DLO/WUR (link1 en link2) en de manier waarop vele universiteiten de 'ondernemende universiteit' uithangen. Ook zijn inmiddels de brede heroverweging van de ambtelijke werkgroepen met hun rapportages gepubliceerd (8. innovatie en onderzoek). Met pasen gaf ik aan daar nog op te willen reageren, maar ik heb nog geen tijd gehad om een stukje te schrijven.

De vraag is natuurlijk wat dan het alternatief is. Het alternatief is in mijn ogen een concept wat ik noem Nederland Innovatieland 3.0. De essentie is dat ik sterk onderscheid maak tussen innoveren en tussen het doen van onderzoek. Dit zijn verschillende takken van sport (zie link). In een van de volgende delen ga ik uitvoerig in op dit concept.

Laten we nu eerst eens bekijken hoe de huidige situatie in financiële termen in elkaar zit. Onderstaand plaatje komt uit een rapport "Nederland 2020, terug in de top 5" van het Innovatieplaform. Het Innovatieplatform heeft enkele goede rapportges gemaakt, maar verder niet zo heel veel gepresteerd (lees ook het boek van Frans Nauta "Het innovatieplaform", als de helft waar is, dan is dat al schokkend)



Het is kortom een behoorlijk complex landschap waar heel veel geld in omgaat. Het zou interessant zijn om ook in dit plaatje alle decentrale initiatieven van provincies en gemeenten in kaart te brengen. Vandaag stond in de NRC een kritisch stuk over het innovatiebeleid in Nederland. Een van de grotere problemen die ik zie, is dat we teveel een polder-maatschappij hebben gericht op de middenmoot, en dat we te weinig durven te kiezen. Gevestigde belangen (TNO, DLO, Universiteiten, Philips, Unilever, Shell) hebben een heel grote vinger in de pap (zie ook de tabel hieronder over de financiering van de grotere kennisinstellingen in NL. **). Daar tegenover staan veel politici en beleidsambtenaren wiens kennisniveau rondom innovatiemanagement niet al te groot is (en voor deze groep mensen heb ik dus de serie over innovatiemanagement geschreven).



Een volgende keer ga ik als onderdeel van deze serie schrijven over:
- Nederland Innovatieland 3.0 (ik wil een innovatieland en niet een kenniseconomie)
- Een reactie geven op de brede heroverweging
- Waarom ik van mening ben dat in onze nieuwe maatschappij TNO en DLO een beperkte rol hebben.
- Het belang van design doing (Harold van Garderen : practice what you preach)
- Waarom innovatie meestal van buiten komt

** ik twijfel over de correctheid van deze cijfers. in de praktijk worden semantische spelletjes gespeeld, subsidies worden bijvoorbeeld meegeteld bij inkomsten vanuit de Markt. Voor TNO ziet de begroting er ruwweg als volgt uit (1) 200 miljoen directe middelen, (2) 200 miljoen subsidies (EU, EZ, regio), (3) 100 miljoen via opdrachten overheid, (4) 100 miljoen via opdrachten vanuit het bedrijfsleven. De inkomsten van WU (lees ook het artikel in de Resource - DLO en Markt & het artikel Wagenigen zinkt) zijn als volgt:



Aanvulling d.d. 5 mei 2010
Zie ook de lopende discussies op linkedin (link1, artikel NRC & link2, discussie WdH) en lees ook het artikel van Ronald van Raak (SP, niet mijn persoonlijke kleur) eens na. In het stuk van Raak staan een paar zeer goede opmerkingen, die zeker ook relevant zijn voor Nederland innovatieland 3.0.

Aanvulling d.d. 7 mei 2010
Op pagina 5 van de discussie over het NRC artikel staat een lange reactie van mij:

Nederland Innovatieland 3.0 *
- we gaan weer onderscheid maken tussen innovatie (iets nieuws succesvol op de markt zetten) en onderzoek (analyseren hoe iets in elkaar zit). Innovatie is een taak van ondernemers en bedrijven. ******
- economisch gezien heb ik liever een innovatie-land (levert geld en werkgelegenheid op) dan een kennisland (want kost vooral geld). Let wel, minder dan 5% van de kennis komt uit NL, de rest uit de rest van de wereld. Jan Wouter geeft terecht aan dat er verschillende arena's zijn. **
- Liever search dan research. Het wiel opnieuw uitvinden is (maatschappelijk en zakelijk) dom.
- Universiteiten gaan stoppen met derde geldstroom onderzoek. Eerste en tweede geldstromen worden weer groter. Universiteiten gaan zich alleen richten op (1) fundamenteel onderzoek, (2) excellent onderwijs. Universiteiten sluiten alle advies, consultancy, ontwerp en ontwikkelings BV's en stichtingen. Of markt OF privaat.
- al het door de maatschappij betaalde onderzoek wordt 100% weer vrij gegeven aan de maatschappij. Kortom publicatieplicht (en graag opensource, pdfje op het net). Geheimhouding is er niet meer bij.
- Octrooien van universiteiten worden openbaar geveild (taak voor agentschapNL), 30% van de opbrengst is voor de universiteit, de rest is voor de maatschappij.
- Kennisinstellingen (TNO ***, DLO) gaan 100% privaat ZONDER basisfinanciering van de overheid. (uitgezonderd de onderdelen met een 100% maatschappelijke functie).
- we gaan kennis en innovatie als een 'markt' zien (uitgezonderd onze universiteiten). Het creëren van een level playing field is daarbij essentieel. Lees vooral Cie Cohen "markt en Overheid". hybride organisaties zijn two-face monsters ****
- Onderzoeksopdrachten die de overheid uitgevoerd wil zien worden, worden openbaar aanbesteed (onderzoek is nu nog uitgesloten van Europese aanbestedingsregels). En dat geldt dan ook voor LNV :-) *****
- elk bedrijf (groot of klein) krijgt een subsidieplafon van bijvoorbeeld maximaal 3.000.000 per jaar.
- Veel kleine projecten i.p.v. een paar grote. Liever 10x 500k dan 1x 5.000k.
Vervolg .....
- meer lenen en minder geven (=subsidie). Een lening die omgezet wordt in een gift bij het behalen van doelen is ook mogelijk. En graag concrete tastbare doelen (papier is (te) geduldig).
- Overheden gaan meer als (risiconemende) launching costumer optreden. (zie ook de discussie hier op linkedin van een jaar gelden).
- Grote innovatiepatforms e.d, lopen m.b.t. thema's altijd achter de feiten aan. Innovatie is per definitie een ongrijpbaar en onstuurbaar proces (vergelijk het met de biologie en Darwin; "de best aangepaste overleeft").
- We gaan over tot 1 centrale subsidie-instantie (AgentschapNL). Nederland is klein (en een grote regio), subsidiesverstrekken is een specialisme. Gemeentes en provincies gaan dus stoppen met deze activiteiten (of besteden het proces volledig uit bij AgentschapNL).
- We gaan ons realiseren dat de kennis nu in de maatschappij zit. Experts zitten bij bedrijven, en al lang niet meer per definitie bij universiteiten en kennisinstellingen. (zie ook een eerder discussie hier op linkedin).
- Design Doing. Practice what you preach (met dank aan Harold)
- de situatie van de kennis en innovatiesector is vergelijkbaar met die van de publieke omroepen. Op papier ziet het er leuk en vriendelijk uit, in de praktijk werkt het totaal niet. *******

Een volledig pamflet is in de maak. Het roer moet om!

* http://wdeheij.blogspot.com/2010/05/nederand-innovatieland-30-introductie.html
** http://www.managementboek.nl/boek/9789027423351/innoveren_-_begrippen_praktijk_perspectieven_theo_groen
*** http://wdeheij.blogspot.com/2009/10/de-kapper-en-tno.html
**** http://www.hybrideorganisaties.nl/publications/overzicht-discussie-markt-en-overheid
***** LNV kan overigens wat mij betreft worden opgeheven.
****** http://wdeheij.blogspot.com/2010/03/waarom-het-ene-onderzoek-niet-het.html
******* http://wdeheij.blogspot.com/2010/01/herbert-blankesteijn-in-het-zonnetje.html