Cascadering, Duurzaamheid en Kringlopen (3) – liever geen biobrandstof.

Een paar weken geleden plaatste Dick een stukje op Foodlog met de titel “biobrandstoffen zijn geen bedreiging voor de voedselproductie”. Mijn eerste reactie –ingegeven door de kennis van mijn studie in Delft- was “he, dat kan helemaal niet!” (zie link). Vandaar dat ik ook nog een prikkelende stelling op Linkedin plaatste, altijd goed voor wat wisdom-of-the-crowed kennis om een eerste gevoel te checken.

Ik zal deze stelling proberen toe te lichten in dit stukje. In deel 2 van deze serie heb ik het concept van biocascadering toegelicht. Zoals getoond, staat fuel vrij laag. Dit betekent dat je beter niet een agroproduct als brandstof kunt gebruiken. Maar waarom eigenlijk niet? Om een agroproduct te maken is licht van de zon (of kunstmatig), stikstof en fosfaat, water en natuurlijk landbouwgrond nodig. Zonlicht is er voldoende, stikstof en water in principe ook (natuurlijk zijn er landen waar er water tekort is, maar dat is maar een detail ;-) ), maar landbouwgrond of fosfaat/kunstmest hebben we zeker niet in overvloed.

Natuurlijk kunnen we tussentijds nog meer regenwouden gaan kappen, of maling hebben aan het feit dat we de wereldwijde fosfaatmijnen uitputten in de komende 60-100 jaar. Maar persoonlijk vind ik dat niet ‘eerlijk’. Zeker niet omdat er alternatieven zijn. Landbouwgrond dat wordt gebruikt voor biobrandstoffen kan immers niet gebruikt worden voor voedsel. En de wereldbevolking blijft groeien, dus voedsel hebben we nodig, heel veel voedsel.

De inzet van fosfaat en landbouwgrond kan je zien als communicerende vaten in de biocascadering piramide. Het huidige politieke en economische systeem beïnvloedt deze communicerende vaten in de biocascadering op een niet-duurzame manier. Deze beïnvloeding vind plaatst door drie factoren. (a) fossiele energie wordt bewust duurder gemaakt en zal door tekorten alleen maar in prijs blijven stijgen, (b) de inzet van zg. ‘groene’ energie wordt bewust gesubsidieerd, (c) we hebben in Europa een landbouwpolitiek gericht op teveel en te goedkoop voedsel. Daardoor lijkt het alleen maar economische interessant om in biobrandstoffen te gaan. Maar duurzaam is het niet zeker niet.

Dan nog een technische argument. Plantjes zijn eigenlijk heel inefficiënt in het omzetten van zonlicht in ‘energie’. De zon straalt ongeveer 1kW aan energie per vierkante meter op de aarde. Een zonnecel haalt ongeveer 10% (=100 Watt per m2), terwijl een plant maar maximaal 2-3% kan opslaan (20-30Watt per m2). Kortom, wat je ook doet, energie kan je beter op een andere manier ‘vangen’.  Het Technische Weekblad heeft wat berekeningen uitgevoerd die hier staan (of Duitse bron).

Mag je dan nooit een plantje inzetten t.b.v. energie? Natuurlijk wel. Als je een reststroom hebt uit de voeding (of zelfs feed) industrie dan kan je deze gerust inzetten. Eerder heb ik een stukje geschreven over mestvergisting. Bij mestvergisting moet je nog wat biomassa bijmengen. Dit kan volgens de cascaderingspiramide. Mest wordt omgezet in warmte en elektriciteit en de digistaat is als fertilizer gewoon nog beschikbaar. Op deze manier zou de varkenssector in Nederland 4-8% van onze elektra kunnen maken (daar ligt een kans voor de sector). Goedkoop en duurzaam. Een heel goed idee, daar zou ik als ik minister was best wat investeringsgeld voor over hebben.

Het koppelen van energie t.b.v. transport, verlichting, gebruik van machines of verhitting met de voedselproductie is een lastig onderwerp. Maar het voedselsysteem is gewoon te kwetsbaar om de energiesector en de voedingssector op grote schaal te gaan mengen. Het systeem is te complex. Fosfaat, water en landbouwgrond moeten we denk ik blijven inzetten voor voeding (en minder voor feed, dus minder vlees eten) en dus niet voor biobrandstof. Maar door het huidige fiscale beleid krijgen we oneigenlijke competitie. En we kunnen echt niet overzien wat de consequenties op langere termijn gaan zijn.

We hoeven volgens mij niet meer te eten, wel beter, gezonder en lekkerder. Natuurlijk is het is verstandig om zuiniger met energie om te gaan. Specifiek het gebruik van aardolie, kolen en gas moet naar beneden. Dat is wel zo eerlijk tegenover de volgende generaties. Consuminderen dus, meer kwaliteit maar minder; dat is wat we moeten doen in de transitie naar de 6e kondratief cyclus.

Hendrik J. Kaput heeft daarom gelijk “Schiphol dicht en gestaffelde brandstofprijzen”. Maar zelf zou ik daar  aan toe willen voegen “Belast de import van kunstmest sterk, en zorg dat de prijs van landbouwgrond omhoog gaat (eventueel via een belasting)”. Ja voedsel wordt dan ook duurder. Maar het uiteindelijke effect is goed. Minder eten (dus minder overgewicht) en minder (onzuivere) financiële competitie met de energiesector (waar subsidie op windenergie, waterenergie of zonnecollectoren prima is). Kortom, een beter gebruik van landbouwgrond en waardevolle inzet van mineralen uit onze aarde. Duurzamer met oog voor de volgende generaties.

Aanvulling 17 oktober 2012: energie wordt snel duurder, en elektriciteit via zonnepanelen wordt goedkoper. Mijn voorspelling gaan uitkomen. Mijn reacties staan op foodlog (zie #17 tot #18).