De relatie tussen Kellogg's, oerdieet en spijkers

In de rode hoed heb ik een paar weken geleden een interessante lezing aangehoord van Frits Muskiet over het oerdieet. Interessante materie; wat mij aanspreekt is de wetenschappelijk verklaring tussen gezond eten, onze receptoren en ons genen-pakket. De laatste week is het onderwerp "Spijkers en Kelloggs" hot topic in kranten (o.a. Volkskrant) en op foodlog.nl. Dit alles na een niet al te beste uitzending, want teveel gericht op de sensatie, van de Keuringsdienst van Waarde over dat onderwerp (link naar uitzending 15 okt 2009). Deze onderwerpen hebben toch een verband met elkaar :-).

De Kellogg's ijzer case is inhoudelijk uitvoerig besproken op foodlog (link1, link2, link3). Inhoudelijk is het een eenvoudig onderwerp. We hebben metallisch ijzer (Fe, zoals zit in Kellogg's) en ijzer-ionen (Fe_2+ en Fe_3+ zoals zit in spinazie en vlees). De ijzer-ionen in vlees zijn gemakkelijk opneembaar, metallisch ijzer een stuk slechter (afhankelijk van de matrix zelfs tot helemaal niet opneembaar). Als de metallische ijzer deeltjes maar klein genoeg zijn (groot oppervlak/volume ratio), kan ijzer/Fe in de maag omgezet worden naar Fe2+ dat wel opneembaar is (link). Volgens prof. Tiny van Boekel leidt de consumptie van metallisch ijzer in combinatie met calcium (=Kellogg's met melk) niet tot een opname van het ijzer, al wordt dit argument door de een -door Kellogg's gesponsord-wetenschappelijk artikel tegengesproken. Eigen onderzoek van de WUR laat zien dat metallisch ijzer niet (= heel slecht?) wordt opgenomen. Ik neig het argument van Tiny te volgen, maar heb daar geen wetenschappelijk bewijs voor.

Kellogg's voegt waarschijnlijk liever metallisch ijzer aan haar Special K producten toe i.v.m. de prijs en i.v.m. smaak/verkleuring (al kan dit technisch opgelost worden door de ijzer-zouten te encapsuleren). Enfin, een eigen keus van Kellogg's. IJzer als ingrediënt toepassen mag conform de EU verordeningen 1925/2006; 108/2008. Naar mijn beleving is de reactie van de VWA op 16 oktober inhoudelijk zwak, maar het is zoals het is. De stofwolken zijn neder gedaald, en ik verwacht dat we -op een 2e uitzending bij de KvW volgende week- geen vervolg artikelen en acties zullen gaan zien. Een mooi inhoudelijk onderwerp, waar we vanaf volgende week niet meer van zullen horen.

Maar waar wil ik eigenlijk naar toe? Natuurlijk naar de relatie met het oerdieet van Frits Muskiet. Judas M. heeft deze link gevonden. Stel me maar geen vragen over dit onderwerp. Zelf heb ik op wikipedia moeten opzoeken wat "Nephrology" betekent : het diagnostiseren en behandelen van nierstoornissen.

Een kleine update op bovenstaand artikel:
Liesbeth heeft inmiddels met de dietiste van Kelloggs gesproken, volgens de dietiste zou er maximaal 5% opgenomen kunnen worden. Zie hier haar reactie op foodlog en de vervolgreacties op haar reactie. Inmiddels wordt het Kellogg's artikel ook door andere inhoudelijk experts doorgeprikt. Er is een isototopisch FeCl3 (of te wel ijzerzout) gebruikt als tracer. Dit ijzer-zout zorgt voor een vertekend beeld.

Liesbeth
Ik ben geen journalist maar houd erg van het checken van feiten. Ik heb daarom Kellog’s zelf gebeld. Ik heb gesproken met een dietiste. Ik heb het gevoel dat het verhaal dat ze vertelde wel klopte (ik ben geen chemicus).

In Kellog’s Special K zit gehydrogyneerd elementair ijzer. Dit wordt minder opgenomen dan ijzer in een zoutverbinding maar in een zoutverbinding krijgt eten een rare kleur en smaak en dat wil je niet bij eten. De biologische beschikbaarheid is afhankelijk van veel aspecten maar bedraagt gemiddeld ca 5% bij special K.

Ijzer komt zoals eerder geschreven door anderen in 2 vormen voor:
a. haemijzer in dierlijke producten, beter opgenomen dan nonhaem, ca 25%
b. non-haemijzer in plantaardige producten, opname tussen 1 en 10%

Special K ligt daar zo’n beetje tussen in. Ik ben absoluut geen voorstander van dit soort knutseleten maar ik denk niet dat Kellog’s onveiligere producten maakt dan andere leveranciers. Ik denk daarom dat het programma Keuringsdienst van Waarde geen goede uitzending heeft gemaakt. dat had niet gericht moeten zijn op een merk maar op knutselvoeding in het algemeen. Overigens heb ik begrepen van de consumentenbond (die helaas geen tijd heeft om hier in te duiken) dat er volgende week een vervolg komt door de Keuringsdienst van Waarde.

Persoonlijk ben ik geen voorstander van verrijking van voedsel. Dan is het steeds moeilijker om
een overzicht te hebben wat je binnen krijgt. Volgens het voedingscentrum is de logica: een gewoon ontbijt is een volkoren boterham als je daar een ander product voor verzint moet het minimaal die voedingswaarde hebben. Als dat niet zo is, voeg je dat toe. Persoonlijk vind ik dan dat je VEEL BETER een bruine boterham kunt eten. Dat lijkt me veel gezonder dan al dat geknutsel in de fabriek.

Update twee (d.d. 30-okt)
De KvW heeft gisteren de tweede uitzending over Kellogg gemaakt met de titel IJzer Extra. Dick Veerman was er snel bij met de vooraankondiging op Foodlog. Ook de VMT was blijkbaar getipt. Nieuwe inzichten zijn er niet (behalve het vermoeden dat VWA en de Denen in een vroegstadium contact hebben gehad). Wel is de vraag of het verrijken van voedsel nu wel verstandig is relevant. En als nu het verrijken geen zin heeft - zoals dit Kellogg's voorbeeld- mag je dan wel verrijken puur en alleen i.v.m. een marketingoverweging? De redactie van foodlog vindt het ondertussen blijkbaar een leuk onderwerp: IJzer in je cracottes Nog een even een knip-en-plak uit een reactie (waar ik het eigenlijk wel inhoudelijk mee eens ben) :

Al die ambtenaren en voedingskundigen beseffen niet dat de meeste Nederlanders gewoon misleid worden. De gewone man/vrouw die zich langzamerhand bewust is geworden van het feit dat hij/zij gezond moet gaan eten is op die manier een gewillige prooi geworden van de industrie. Ik werd laatst met een schokkend voorbeeld hiervan geconfronteerd: een (veel te zware) vrouw die in onderzoek de inhoud van haar koelkast liet zien met allemaal ‘gezonde’ producten (lees: verrijkt, met allerlei claims, IKB-logo). Omdat ze dacht dat ze op die manier goed bezig was…

Aanvulling no. 3 d.d. 1-11-2009
Nog een paar knip-plak reacties uit de IJzer in je cracottes lijn van Foodlog.nl.. Ik weet te weinig van marketing en psychologie, maar gevoelsmatig kloppen de reacties.

Mark Lemmens
Ik mis toch nog steeds een beetje de ‘normale’ consument in dit verhaal. Er wordt wel telkens op de grote producenten dan wel de marketing afdeling geschoten, maar de rol van de consument blijft onderbelicht.

Daar waar een gemakzuchtige consument zijn portemonnee opentrekt, is er wel een gewillige fabrikant om in dat bewuste gat te springen. Daar waar een niet in de materie geïnteresseerde consument in de winkel staat, is er wel een marketeer te vinden, die een op die consument toegespitst product kan verzinnen.

En die consument ís er. Die staat daar, met zijn zuurverdiende centen, geïndoctrineerd door de bladen, tv, de overheid en de niet aflatende stroom aan marketinggeweld, dat hij toch vooral maar gezond moet eten.

En dus laat die consument zich er eerst van overtuigen dat boter niet goed is, en dat met olijfolie je pas goed bezig bent, om nog geen 10 jaar later alweer braaf de Becel Light uit de schappen te trekken, omdat die olijfolie het nou toch ook weer niet helemaal was.

En die consument kóópt. Want “het staat er toch op?”. Mét extra vitamines, vezels of ander spul. Lighter dan light, want vet=slecht.

Maar die consument wéét niet beter. Want niemand vertelt hem dat hij, in plaats van vet, kilo’s extra suiker naar binnen werkt. Ja, dat staat wel op de verpakking, maar wanneer was de laatste keer dat ú de kleine lettertjes bij een product las? Bent u op de hoogte van de details van uw hypotheek, levensverzekering of garantievoorwaarden van de Nespresso?

De moraal? Ja, de fabrikant maakt gebruik van de consument, die braaf zijn producten koopt. Die fabrikant zou ook gek zijn dat niet te doen. Maar die consument laat zich ook neppen, want het boeit hem allemaal niet zo. Die kijkt naar wat hij in snelle flitsen te horen krijgt, en daarna naar zijn portemonnee.

Vergeet niet dat we hier met zijn allen bovengemiddelde interesse hebben in eten en voeding…

dick veerman
... ... Minstens zo belangrijk is wat Mark Lemmens zojuist zegt: er wordt bewust misbruik van consumenten gemaakt omdat ze zich niet kunnen verweren. Dat komt niet omdat ze dom of ongeinteresseerd zijn, maar omdat ze niet alles hoeven te weten en er daarom op moeten kunnen vertrouwen dat ze niet voortdurend genept worden. Dat is niet zo, zegt Mark. Ik ben het met hem eens. ... ...

Jan Peter van Doorn
Daarin heeft Mark inderdaad helemaal gelijk. Zij het dat het een glijdende schaal is gebleken. Veertig jaar geleden waren A merken en Triple A banken te vertrouwen. Het merk was een kwaliteitszegel. Met een redelijk transparante value for money. Echter door de behoefte aan buitenlandse avontuurtjes, aandeelhouderswaarde en bonussen werd dat vertrouwen opgeofferd voor extreme winstoptimalisering. Terwijl de consument de boel nog steeds vertrouwde. Ten onrechte blijkt dus steeds vaker.

Aanvulling d.d. 22-11-2009
Volgens Katan heeft de media en de markt het gedaan (zie NRC-artikel). Jammer, zo'n suggestie. Mijn persoonlijk held Katan laat zich nu wel kennen. Dick Veerman kon het niet laten om een nieuwe Foodlog-lijn te starten: Katan en de keuringsdienst. Overigens heeft Katan wel in het NRC stuk zijn excusses aangeboden. Heel netjes van hem:

“En mijn eigen rol in deze affaire, was die smetteloos? Nee. Op het moment dat ik mijn commentaar leverde wist ik niet dat er vijf verschillende soorten ijzer- poeder bestonden voor toevoeging aan voedsel waarvan er maar één echt goed werkt. Ik had me er dus niet mee moeten bemoeien. Maar dan had u dit stuk niet gelezen.”