Tim Lang: Het feest van overvloed is voorbij, je moet de consument geen keuze geven.

Een hele mooie samenvatting van Mac van Dinther over de lezing van Tim Lang in de Rode Hoed. Lang heeft het bij het juiste eind. Politiek ingrijpen is nodig. Heel spijtig om dit als liberaal te moeten melden op mijn eigen blog. Ik wordt triest van deze conclusie en wel om twee reden (1) ik ben voor een kleine overheid en vrij markt daar waar mogelijk, kortom het voelt nog helemaal goed , (2) onze NL overheid is stuurloos, dit is het thema dat LNV en EZ gezamenlijk zouden moeten oppakken. Dit laatste is gezien de verstandhouding niet te verwachten. Over punt (2) ga ik nog eens heel goed nadenken. De laatste alinea (bold) spreekt voor zichzelf denk ik. Spijtig genoeg denk ik ook dat we niet aan meer overheidsingrijpen ontkomen, duurzaamheidswetgeving is nodig. De sense of urgency is te groot.

vrijdag 30 oktober 2009 09:51 door Mac van Dinther

‘Je moet de consument geen keuze geven’

Wie vanavond een dikke biefstuk of een dubbele Big Mac met een liter Coca Cola op het menu heeft staan: geniet er nog maar even van. Want de tijd dat we dat nog op tafel kunnen zetten is eindig, zegt Tim lang, professor Food Politics aan de City University in Londen. ‘The Western diet is dying’, aldus Lang. De tijd van overvloed en onbeperkte keuze is voorbij.

Lang was donderdagavond de vierde spreker in de reeks debatten over de toekomst van ons eten in de Rode Hoed in Amsterdam. De Brit is een autoriteit op zijn gebied. De zaal zat vol.

Lang begon met drie vragen de zaal in te slingeren. Kunnen we genoeg produceren om duurzaam en gezond te eten? Ja, maar alleen als we veel veranderen. Gaat het snel genoeg? Nee. Zullen we door de omstandigheden worden gedwongen om te veranderen? Ja, waarschijnlijk wel.

Failliet
In scherpe lijnen schetste Lang het failliet van de neo-liberale voedselpolitiek die gelooft dat je met geld en techniek alles kunt oplossen. De manier waarop wij ons voeden stuit op grenzen. Er ontstaan tekorten aan water, de grond wordt uitgeput, het milieu verpest en de olie, waarop ons hele voedselsysteem is gebaseerd van de productie van kunstmest tot aan de vrachtwagens die het eten naar de supermarkt brengen, raakt op. Het systeem produceert honger en overvloed tegelijk. Een miljard mensen is ondervoed, evenveel mensen lijden aan ernstige zwaarlijvigheid.

Regeringen en internationale organisaties die leiden moeten geven laten verstek gaan. Macht is diffuus geworden, regeringen regeren niet meer. ‘We lopen slaapwandelend een crisis binnen.’

Wij zijn het probleem
Lang liet er geen enkel misverstand over bestaan wie het probleem zijn. Dat zijn niet de met hun ontwikkeling worstelende arme landen, niet de gretig opkomende economieën als India en China. Het probleem dat zijn wij: de inwoners van Noord-Amerika en West-Europa.

Wij zijn de ‘heavy users’ die in snel tempo de natuurlijke hulpbronnen van de planeet er doorheen jagen met onze overmatige consumptie. In termen van de ecologische voetafdruk gemeten drukken wij het hardst op de aarde. ‘Niet bevolkingsgroei, maar welvaart is het probleem.’

Er is lang gedacht dat de goed geïnformeerde, welvarende consument vanzelf het goede en gezonde zou kiezen. Maar dat is een illusie, zegt Lang. Wij hebben ons eraan gewend dat eten goedkoop is, zodat we geld over houden om drie keer op vakantie te gaan en een Mercedes voor de deur te hebben.

Regeringen blijven in gebreke
De maatregelen die regeringen nemen zijn op zijn best aarzelend te noemen. Zweden adviseert zijn bevolking minder vlees en meer groente te eten. Dat is alvast wat, aldus Lang. Het is in ieder geval meer dan de Nederlandse regering doet die tegen consumenten zegt: als u duurzaam wilt eten, dan moet u die en die producten nemen. ‘Veel te vrijblijvend.’

Keuzevrijheid wordt in het Westen nog altijd gezien als het hoogste goed. Maar het werkt niet. ‘Je kunt niet volstaan met een schap biologische producten in de supermarkt te zetten en tegen de consument te zeggen: als u duurzaam wilt eten moet u daar zijn. Alles zal duurzaam moeten zijn.’

Een keer in de week vlees
We moeten naar een nieuwe manier van eten die gezond is, het klimaat ontziet, de biodiversiteit behoudt, en wat er is eerlijk verdeelt. Het kan, aldus Lang, maar de veranderingen zullen snel en radicaal moeten zijn.

Wat dat zoal inhoudt? Meer lokaal geproduceerd voedsel eten, meer van het seizoen, meer groente, minder vlees. Veel minder vlees. ‘Een dag in de week geen vlees eten klinkt goed. Maar dat is bij lange na niet genoeg. Een dag in de week wel vlees eten en de rest van de week niet, dat komt meer in de buurt.’

Nooit meer flessenwater
En wie het kleine eert: drink nooit meer flessenwater. Een van de meest bespottelijke uitvindingen, aldus Lang, omdat in het Westen water uit de kraan overal van uitstekende kwaliteit is. ‘De Fransen zullen het niet leuk vinden, maar we gaan het toch doen.’ Boycot flessenwater, is zijn boodschap.

Wie moet het voortouw nemen? Een aantal grote bedrijven zoals Unilever, Coca Cola en Tesco heeft de koppen al bij elkaar gestoken hoe ze de toekomst tegemoet moeten treden. De machtsconcentratie in de voedingswereld is enorm, zegt Lang. ‘Tegelijk zijn de bedrijven uitermate kwetsbaar.’

Tricky politics
De bedrijven komen zelf in actie omdat ze zien dat regeringen in gebreke blijven. Wat ze doen is ‘interessant’, meent Lang. Maar ook gevaarlijk. ‘Als grote bedrijven zich ermee gaan bemoeien eindigt het meestal in tranen.’

Op lokaal niveau zijn allerlei veelbelovende initiatieven gaande, zoals voedselcoöperaties en samenwerkingsverbanden tussen boeren en stedelingen. Maar uiteindelijk zal het antwoord toch moeten komen van de politiek. ‘Die is de enige die het kan doen.’

Alle middelen zullen daartoe moeten worden ingezet: stimuleringsmaatregelen, subsidies, zachte dwang. Wie werkelijk iets wil veranderen, moet de consument geen keuze geven. ‘Maar dat zijn tricky politics. Dat durven regeringen niet aan.’

Aanvulling @ 16:29
Ik zie de parallel tussen de voedselveiligheid discussies in het verleden en de discussie over duurzaamheid. In het verleden is er eerst gewerkt aan (a) Voedselveiligheid (GMP, HACCP, etc), daarna aan (b) Voedselkwaliteit (BRC, IFS), daarna aan (c) Voeding en gezondheid (Functional Foods, Novel Food Regulations, verrijking van voedsel), nu aan (d) Voeding en Duurzaamheid. Het onderwerp (d) is echter te complex om door de wetgevende macht (VWA) en de wet creërende macht (de Politiek) opgepakt te kunnen pakken. Daarbij zat vroeger de kennis bij de overheid en haar kennisinstellingen, inmiddels zijn de rollen omgedraaid. de beste experts werken tegenwoordig bij grote en kleine bedrijven.

Bij de functional food richtlijnen hebben we al gezien dat de bijdrage van de multinationals zoals Unilever op de concept wetteksten relatief heel erg groot is (o.a. via lobby's in Brussel). Bij de Kelloggs case konden we al merken dat het complexe materie is (zowel inhoudelijk als juridisch). Nu gaan we -is ook mijn stelling- zien dat wetgeving en richtlijnen over voeding en duurzaamheid in grote mate opgepakt gaan worden door de retailers (zie artikel Trouw). Linke soep, de scheiding der machten is aan het verdwijnen. We moeten juist gaan ontvlechten!

Ik ga door met de discussie over dit onderwerp op foodlog, wellicht maak ik t.z.t. nog wel een analyse-synthese-samenvatting op mijn eigen blog.

Aanvulling 1-11-2009
Inmiddels vraagt ook AH om meer duurzaamheidsregelgeving. Ook Krispijn Beek (EZ) heeft een stukje over dit onderwerp op zijn blog geschreven: Hoe ziet Albert Heijn’s wet op duurzame produkten er uit?. Ik probeer de belangrijkste lijnen samen te plaatsen bij de Rode Hoed discussies.

Ik ben er denk ik uit. Bedrijven worden vanaf bij wet nu verplicht om per verkocht product aan hun klant -kan B2C of B2B zijn-aan te geven wat de milieu-impact is. We beginnen met energie, water en grondstof. De volgende ketenspeler telt hun additioneel impact op, zodat er voor het bewerkte eindproduct de totale som opgesteld kan worden. De eerste ideeen staan in mijn reactie op foodlog. (13/11/09 - ik twijfel nog een beetje)

Aanvulling 2-11-2009
De presentatie van Tim Lang is inmiddels ook electronisch beschikbaar. De presentatie als ppt downloaden kan via de volgende link (slideshare Dick Veerman). Veel kijkplezier.

View more presentations from Wouter de Heij.

Aanvulling 8-11-2009
Interview met Tim Lang in Trouw.

Aanvulling 21-11-2009
Het is volgens mijn gevaarlijk om alleen onderzoek te doen naar de kostprijs opbouw van producten (mijn stelling is overigens dat LEI et.al. (a) en de informatie en (b) de kennis niet hebben voor een dergelijk onderzoek). Veel relevanter is inzicht in de marge-mix EN kruis-subsidie tussen categorieen. Maar de echt interessante vraag is : Welk eetsysteem WILLEN we hebben? (zie ook reactie van Peter Jens - Biologica)