Zeemeerminnen en Zeemannen - De Naakte Aap komt uit het Water, terug naar de zee dus!

Lang geleden hoorde ik de theorie van de Naakte (zwemmende) Aap, ook wel de mens genoemd, volgens mij heb ik mijn ouders tijdens mijn tienerjaren hierover horen praten. Zeker weet ik het niet meer. Deze theorie past echter naadloos in de jager-verzamelaars theorie en het feit dat we als 'diersoort' oorspronkelijk langs de kust leefde en door o.a. de consumptie van schaal en schelpdieren zo slim zijn geworden (zie gezonde voeding en pinterest). Deze week op het blog van Melchior Meijer het volgende stuk (@Melchior, ik heb je geen toestemming gevraagd, mocht je het niet prettig vinden, haal ik dit stuk weg). Mijn vriendin zei na het lezen : "dus we zijn eigenlijk oorspronkelijk zeemeerminnen en zeemannen". Een gedachte die haar wel aansprak; ze is gek op de zee.

Melchior Meijer - Terug naar de Kust.


Steeds meer vondsten duiden erop dat wij niet op de kurkdroge savanne mens zijn geworden, maar in een kustlandschap en deels zelfs in het water. Ons verstand danken we aan onze speklaag. Dat heeft verregaande consequenties!

Zeebioloog Alister Hardy kreeg in 1929 een briljante ingeving toen een bevriende arts zich in de kroeg afvroeg waarom mensen, in tegenstelling tot andere apen, veel onderhuids vet hebben. Hardy had genoeg robben en dolfijnen opengesneden om te weten dat een onderhuidse vetlaag kenmerkend is voor zeezoogdieren. Weer nuchter bedacht hij meer menselijke kenmerken die een verleden als ‘wateraap’ suggereren. Hij veronderstelde dat we ergens in onze geschiedenis vrijwillig of noodgedwongen aan het strand waren gaan leven. Het evolutionaire product van die confrontatie tussen aap en zee: Homo sapiens. Hardy hield zijn hypothese ruim dertig jaar voor zich, vermoedend dat hij zijn carrière kon vergeten als hij er ook maar over zou beginnen. De heersende opvatting was immers dat wij afstammen van apen die het oerwoud verruilden voor het open grasland, de savanne. Pas na zijn pensionering durfde hij zijn gewaagde ideeën naar buiten te brengen. Zijn intuïtie bleek te hebben geklopt. Na de presentatie van zijn voordracht (Was man more aquatic in the past?) buitelden alle vooraanstaande antropologen over hem heen. Hij zet de wetenschap voor gek!

Maar was Hardy’s idee echt zo extravagant? Moderne wetenschappers vinden steeds meer aanwijzingen dat hij het wel eens bij het rechte kan hebben gehad. Zo schreef de Canadese antropoloog en vetzuurdeskundige Dr Stephen Cunnane onlangs de bestseller The Survival of The Fattest; The Key to Human Brain Evolution. Daarin legt hij overtuigend uit dat onze grote, slimme hersenen alleen konden ontstaan in een kustlandschap. Waarom ben jij een zeemeermin?

Je hebt ‘idioot’ grote hersens
“Onze extreem grote hersens konden uitsluitend ontstaan in een milieu met plenty omega-3 vetzuren, choline en jodium, ofwel in een kust- of waddenlandschap,” aldus Stephen Cunnane. “En vrijwel alle vroege mensachtigen werden gevonden tussen even oude resten van krabben en zeeschildpadden, in gebieden die miljoenen jaren geleden aan zee lagen.”

Je bent relatief ‘vet’
Niet schrikken! Mensen worden, in tegenstelling tot chimpansees, ‘moddervet’ geboren. In de laatste weken van de zwangerschap bouwt de foetus een dikke speklaag op. Volgens Dr Cunnane maakt dat vet ons mens. “Zonder die reserve is het onmogelijk om het enorme, energie-vretende mensenbrein te kunnen laten groeien,” zegt hij. “De soort mens heeft massief geinvesteerd in zijn kwetsbare hersenen. Gedurende onze evolutie gold daarom: hoe vetter het kind, hoe beter zijn kansen. Naarmate we ouder worden neemt ons vetpercentage af, maar zelfs de magersten onder ons hebben veel meer onderhuids vet dan andere apen. Ook Elaine Morgan, Hardy’s belangrijkste geestverwant en schrijfster van ondermeer Scars of Evolution, ziet duidelijk mariene verklaringen. “Vet isoleert en geeft drijfvermogen.”

Je kunt zwemmen bij de geboorte
Een mensenbaby is volkomen thuis onder water, een chimpanseebaby verdrinkt onmiddellijk. Veel traditionele volkeren bevallen bij voorkeur in het water. Kinderen tuimelen uit de baarmoeder, zwemmen dicht tegen de moeder aan naar de oppervlakte en nemen dan pas hun eerste ademteug. Wetenschappers stelden verbijsterd vast dat zuigelingen in water van een graad of 20 niet onderkoeld raken, ondanks hun relatief grote huidoppervlak. Mensen zijn de enige landzoogdieren die bij de geboorte zijn overdekt met een laag wasachtige smurrie: het vernix. Overigens kan een enkele mensenbaby zijn oren afsluiten. En met een zekere regelmaat komt er een ter wereld met vliezen tussen tenen en vingers.

Je loopt op twee benen
De heersende Savanne Theorie dicteert dat we rechtop gingen lopen toen we de bomen verruilden voor het open savannelandschap. Dit om verder te kunnen kijken, sneller te kunnen lopen en overtollige warmte makkelijker kwijt te raken. Elaine Morgan voert echter aan dat de noodzaak tot waden de sterkst denkbare prikkel is om je op te richten. Onlangs werd op Sumatra een geïsoleerde groep bavianen ontdekt, die deels van de zee leeft. Deze apen lopen tijdens het vissen op twee poten. Omgekeerd is waargenomen dat apen die in een kaal landschap terecht komen, zich juist minder vaak oprichten dan in de jungle. In Scars of evolution stelt Morgan dat wij landrotten voor dit rechtop lopen ook een prijs betalen: rugklachten, hernia’s en spataderen.

Je bent kaal
De mens is de enige ‘naakte’ aap. Waarom beharing in tropisch water (onze wieg stond in Kenia) een nadeel is? Vraag Inge de Bruin waarom ze haar toch al gladde benen scheert. De orthodoxe verklaring luidt dat we onze pels verloren om op de zinderend hete savanne onze lichaamstemperatuur beter te kunnen reguleren. Top-antropoloog professor Phillip Tobias: “Ook ik heb dat decennia lang geloofd, maar het argument is met één simpele tegenvraag te ontkrachten: waarom hebben alle andere savanne-dieren hun vacht behouden? Het is niet logisch.”

Je beheerst je ademhaling
In het Schotse Inverness leefde tot enkele jaren geleden Hoova, een zeehond die na een opvangperiode niet meer naar zee wilde en spontaan is gaan ‘praten’. Als Hoova op dreef was, klonk hij als een ouwe man die in het IJslands staat te vloeken. Hoova en alle andere zeezoogdieren hebben een ingedaald strottehoofd. Dat maakt het mogelijk dat ze ook via de mond kunnen inademen, handig voor wie soms plotseling een flinke teug lucht moet happen. Een ingedaald strottehoofd is ook nodig als je door je mond wilt uitademen en dus om klanken te kunnen uitstoten. Alleen mensen en zeezoogdieren hebben bewuste controle over hun ademhaling. In tegenstelling tot de chimpansee houden wij zelfs onze adem in als we schrikken. Een vitale reflex als je tijdens een zwemtochtje plotseling onder water wordt getrokken.

Je hebt een erg brede voorvoet
Een aap zakt weg in de slik (en vindt nattigheid helemaal niks), jij waadt rustig naar Schiermonnikoog (en vindt dat helemaal te gek, vooral als de gids een beetje leuk is).

Je hebt relatief zwakke kaken
Het verorberen van vis, schelpdieren en zeegroenten vereist beduidend minder kracht dan de consumptie van een typisch apenmenu.

Okay. Dikke kans dat je nu zegt ‘leuk, maar so what!’ Wat kan ik hier mee, hier en nu? Meer dan je wellicht denkt. Onlangs opperde de Groningse voedingswetenschapper Dr Frits Muskiet dat de mens het best functioneert in een omgeving die niet te zeer afwijkt van de omgeving waarin hij evolueerde. Steeds meer wetenschappers omarmen die logische gedachte. Hoe boots jij je achtergrond als zeemeermin het best na? Volg deze tips op en je komt een heel eind!

Eet een Shore Based Diet
Zelfs de meest rabiate tegenstanders van het idee dat wij zeemeerminnen zijn, geven toe dat onze grote hersenen uitsluitend konden ontstaan in een milieu waar omega-3 vetzuren overvloedig aanwezig waren. Zonder dat spul geen neurologische ontwikkeling. Voorstanders van de Savanne-hypothese beroepen zich op het ‘Man the Hunter’ concept. Primitieve jager-verzamelaars sloegen de schedel van hun prooi of van door roofdieren achtergelaten karkassen kapot en deden zich tegoed aan de omega-3 rijke hersenen. Volgens professor Cunnane is het echter onwaarschijnlijk dat onze voorouders zoveel hersenweefsel (en dus DHA) konden bemachtigen om hun hersenen te laten groeien. “Het is erg vergezocht, vooral als je bedenkt hoe gemakkelijk zulk kostbaar ‘breinvoer’ in een kustlandschap verzameld kon worden.”

Ga zwemmen
Je gladde, talg producerende huid. Je flippervoeten. Je voor apen unieke vermogen om je adem in te houden. Je fascinatie voor water. Kom op meid, heb je nog meer hints nodig om te beseffen dat er onder je mantelpakje een zeemeermin schuil gaat? “De behoefte om het water in te gaan is universeel,” aldus Elaine Morgan. “Kinderen die vanaf de geboorte mogen zwemmen, ontwikkelen zich sneller dan andere kinderen. Er zijn nauwelijks activiteiten die mensen een groter gevoel van ontspanning en voldoening geven dan door een branding banjeren en zwemmen. Alleen al een douche lokt positieve fysiologische reacties uit.”

Blijf levenslang spelen
Dr Stephen Cunnane geeft in Survival of the Fattest een onweerstaanbare dimensie aan ons verleden als ‘wateraap’. Hij maakt aannemelijk dat wij niet evolueerden onder een enorme druk om voedsel te bemachtigen, maar juist als gevolg van de voortdurende aanwezigheid van een tot dan toe ongekend riant buffet. “Plotseling beschikten we over zoiets ongekends als vrije tijd,” stelt hij. “Het lijkt me uiterst voor de hand liggend dat we gingen spelen. Tegelijkertijd kregen onze hersenen de gelegenheid om, in die zee van omega-3 en jodium, te groeien. We waren in alle opzichten te vergelijken met lerende kinderen van nu. Gaandeweg verwierven we allerlei vaardigheden.” Volgens Cunnane was die mogelijkheid tot ongedwongen spelen en leren cruciaal voor onze ontwikkeling tot mens. Les: have fun. Spel is de motor van de menselijke evolutie en we zijn nog lang niet uitgeëvolueerd!