Closing #fipronil dossier (#eiergate #fipronildebat) en dus op het naar het volgende incident. Hoe de NVWA het toch nooit goed kan doen, en boeren eens zelf verantwoordelijkheid moeten nemen. Gratis advies voor Sorgdrager.

Ons R&D en innovatie bedrijf TOP b.v. uit Wageningen heeft zich in de laatste bijna 15 jaar volledig gespecialiseerd in voedselveiligheid, specifiek microbiologie (afdoding, groei, stabiliteit) en hygiënisch ontwerp (hoe voorkom je dat machines, stallen, en procesinstallaties producten contamineren en goed reinigbaar zijn).

Ons eet-systeem kan alleen maar goed, veilig en integer zijn als er met veel inhoudelijke kennis van zaken gewerkt wordt aan juiste QAQC systemen (inclusief RI, HACCP, monitoringsplannen, audits van leveranciers, certificeringen, etc.). Niet alleen inhoudelijk goed en veilig dus, maar zeker is dit ook de methode om vertrouwen te behouden in de keten.

Mijn huidige beeld van de agrifoodsector t.a.v. voedselveiligheid is niet zo positief meer, er is op te grote schaal bezuinigd op van alles, en vooral op inkoop van grondstoffen en kennis/personeel op QAQC afdelingen. Tijdens de laatste EHEC crisis heb ik daarom voorspelt dat incidenten vaker zullen voorkomen, en dat schaalvergroting niet tot minder, maar juist hogere risico’s gaat leiden.

Nu, we hebben gekregen: gerommel met paardenvlees, Q-koorts, firponil, dioxine. En staan aan de vooravond van crisis een salmonella/ecoli in verse dranken, listeria in koelverse producten, gerommel met koelverse baby en kindervoeding, hepatitis E in vlees, en waarschijnlijk nieuwe MRL/gif schandalen.

Voor gif en laag concentratie bestrijdingsmiddelen (MRL’s) op voedsel doen we bij TOP vrijwel geen advieswerkzaamheden en projecten. Gelukkig is er wel een basis kennisniveau aanwezig in onze organisatie. De meeste biologen, chemici en voedseltechnologen bij TOP b.v. hebben tijdens hun studie immers de lesjes toxicologie (moeten) volgen. En binnen een gesprek van vijftien minuten kom je dan snel wel tot de inhoudelijke kern. ‘Gif’ en dus vooral MRL’s kunnen niet ‘groeien’ en maar heel zelden (gelukkig!) zijn er acute veiligheidsrisico’s in onze moderne keten. Wel weten we veel minder dan van chronische opname, cocktail effecten en stapeleffecten. Neen, fipronil gaat vooral over integriteit en consumentenmisleiding. Later meer. 

Ik heb derhalve geen direct zakelijk belang bij #fipronil. Eiergate is wel een interessante casus om te volgen en t.z.t. in de tekstboekjes op te nemen. De Fipronil-zaak gaat vooral over technisch inhoudelijk goed handelen van de NVWA (maar communicatief zwak, straks meer), gaat vooral over een frauderende sector (er was al een jaar lang discussie binnen “Barneveld”) die graag anderen de schuld geeft, en deze zaak gaat over paniek via de pers en wetenschappers in de zijlijn die geen verantwoordelijkheid dragen.

En de consument dan? Tja, ik denk dat die het gemiddeld niet meer weet. “Voor de veiligheid maar geen eitjes eet, of inmiddels weer over is gegaan op de orde van de dag”. Ik denk dat we altijd het belang van burgers en consumenten op de eerste plaatst moeten zetten.

Het is nu tijd om op deze zaterdagochtend maar de balans op te maken. En daarmee #eiergate te sluiten/ De beste manier lijkt me is om de betrokken actoren een voor een de revu te laten passeren.

De consument

De consument in Nederland -ook die fibronil eitjes geconsumeerd heeft- heeft denk ik vooral in deze komkommertijd dagen lang kunnen lezen over een onderwerp wat eigenlijk vooral lijkt te gaan over onhandige communicatie, een kleine economische fraude en massahysterie daaropvolgende.

Niemand zal ziek geworden zijn denk ook ik, of lange termijn schade hebben gehad. Neen, wij burgers in Nederland zullen vooral merken dat er een beetje belastinggeld is verpest, of verpest gaat worden. Ik adviseer om vooral eitjes te blijven eten. Eitjes en bonen, zijn een gezonde en duurzame bron van eiwitten. Veel ecologischer dan vis of vlees. “An egg a day takes the Docter away”  dus of zo iets.

Mijn tips voor consumenten:

• Alles wat je aandacht geeft groeit. Als er sprake is van onveiligheid dan wordt er een recall gedaan, producten liggen dan niet meer in de winkel. Daar kun je gerust op zijn. We zijn geen apenland.
• Koop producten die voorverpakt zijn en een merkt hebben. Deze bedrijven hebben wat te verliezen en zullen nooit rommelen. In ieder geval is hun QAQC systeem beter op orde.
• Accepteer dat we in een complexe samenleving leven. Dit soort incidenten zullen elk jaar of twee jaar wel voorbijkomen. Het is niet anders. Zie ook mijn introductie.
• Besef dat onze politici aanwaaien in Den Haag en weer weggaan. Weet dat journalisten niet voor waarheid, maar voor kijkcijfers gaan. En heb voldoende vertrouwen in NVWA.
• Minder vooral de consumptie van suiker en koolhydraten. Eet veel groente, beperkt fruit. Lees deze site maar: www.softpaleo.blog of volg @softpaleo

 

De politiek

Tja, er zijn mensen die vinden dat alles politiek is. Maar wat mij erg is opgevallen in de laatste weken, dat vooral de politiek afgelopen week -men komt terug van vakantie denk ik dan- zit te roeptoeteren. Schoppen op de NVWA vind ik in een crisis situatie zeer ongepast. Laat die dienst eerst haar werk doen denk ik dan. Even terughoudend zijn, en over een half jaar kan je altijd nog het functioneren van de dienst evalueren.

De Jinek uitzending gaat ook historisch worden. Waarom? De twee bewindvoerders waren duidelijk geïnformeerd rondom de casus, maar konden/wilden zich niet laten verleiden om hun echte mening te geven. Waarschijnlijk bang om juridisch claims uit te lokken. In mijn ogen -later meer- heeft de NVWA twee kleine management en een grotere communicatie fout gemaakt. Maar daarmee zijn ze niet schuldig.

De twee bewindvoerders, glad als aal denk ik dan maar, hebben strak geregisseerde  antwoorden gegeven. Ach, beide zullen we in 2018 niet meer terugzien. Van Dam was een zwak bewindvoerder en wordt beloond met baantje bij de publieke omroep. Zo gaat dat spijtig genoeg in de politiek.

Is er dan helemaal geel rol voor de politiek weggelegd? Jawel, ik adviseer het volgende:

• Hang de NVWA per direct onder Volksgezondheid. Voedselveiligheid en consumentenmisleiding zijn primair de taken van NVWA. Dit is geen EZ-taak.
• Zorg dat RIVM en RIKILT (nu nog onderdeel WUR) fuseren met RIVM. Kortom, dat we een eigen ‘FDA’ achtige organisatie krijgen.
• Evalueer de rol van NVWA pas over enkele maanden, en richt je vooral op de vraag “hoe voorkom je in de toekomst een uitslaande brand”.
• Stop met het verder verjuridseren van NVWA. Dit werkt vertragende en verlammend. Hiermee is niemand gebaat.
• Voorkom verdere bezuiniging en zorg dat er voldoende inhoudelijke kenniswerkers zijn of worden aangesteld. Niet meer management of ICT dus.
• Verbied dat de NVWA een adviestaak of rol gaat krijgen. De vrije sector (incluis de boeren) moeten hun eigen adviseurs maar inhuren.
• Wees terughoudend bij een crisis. Heb vertrouwen in de NVWA en laat hen het werk doen in een crisis situatie. Kamer vragen stellen dat slaat nergens op.

De ingezette weg bij de NVWA is overigens goed. Bedrijven zijn ten alle tijden ZELF verantwoordelijkheid voor het leveren van een goed, integer en veilig product. De NVWA is een “politieagent” die het voedselveiligheidssysteem van de producenten kan en moet controleren. Snel, streng en eerlijk. De NVWA is derhalve niet eindverantwoordelijk voor ‘gezonde en veilige producten in de markt’, die eindverantwoordelijkheid ligt 100% bij bedrijven. Bedrijven die marchanderen met veiligheid en integriteit omwille van wat centen die mogen -nee moeten- keihard aangepakt worden.

 Dit laatste is essentieel voor het consumentenvertrouwen en uiteindelijk ook voor onze internationale handelspositie.

 

De boeren en sectorkoepel.

De boeren zelf.

Voor elke agro-sector en dus ook voor de eierboeren geldt dat ze in een economisch systeem zitten waarin ze veel moeten doen en risico nemen voor weinig. De prijs-elasticiteit is dat de prijzen laag zijn of zakken zogauw er maar enkele procenten teveel aanbod is. Maar ook de tragedy of the commons telt. “Als ik iets meer maak dan mijn conculega, verdien ik net iets meer”. Opgezweept door WUR-Dijkhuizens “meer met minder” en “we zijn het beste in de wereld”, en medegefinancierd door de Rabo (kom maar op, ik wil wel uitlenen), zijn de gezinsinkomens niet hoog, en schulden wel.

Boeren hebben best veel sympathie van het grote publiek, maar kunnen het uiteindelijk niet goed doen. In elke crisis geldt, eerst de brandblusser hanteren, en daarna pas gaan analyseren. Op dit moment komt vanuit de boerenstand steeds het zelfde geluid naar voren “Het is niet zo giftig, wij hebben schade, willen die vergoed krijgen door de overheid” en “de NVWA is schuldig en dus de gebeten hond”. Ik denk dat dit een zeer onverstandig en vooral ook niet terecht standpunt is. De enige correcte communicatie houding zou moeten zijn “er zijn verhogingen van de MRL geconstateerd in de eitjes, wij hebben deze eitjes uit de handel genomen, sorry beste consumenten, sorry voor de onzekerheid. Beste klant/consument wij gaan dit oplossen en ons leven beteren”. 

(Z)LTO Nederland.

Ik heb me bijzonder zitten ergeren aan de boerenleiders op TV en in de kranten. De uitspraken in het NRC over de NVWA vond ik ongehoord en ongepast. Beste sector wat doet u zelf nu om het vertrouwen in uw producten te verhogen.

 “Wat doet u zelf nu om dit soort incidenten te voorkomen. De almaar klagende sector -hullie hebben het het gedaan- kan wel wat management en communicatielessen gebruiken denk ik dan maar”.

Ik denk dat de sector alle baat heeft bij een strenge en snel opererende NVWA. Ik denk dat de sector veel meer zelf haar ketensystmen moet professionaliseren, en ik denk dat er een shake-out van ‘handige slimme’ kleine toeleveranciers moet gaan komen. De boeren wisten (okay, konden op zijn minst vermoeden) dat ChickFriends illegaal bezig waren, het was immers te mooi om waar te zijn dat er een oplossing was. Penny wise, pound foolish.

Er is ook nog een tweede taak voor de NVWA en in het duurzame (lange) termijn belang van de sector is vertrouwen het grootste goed wat er is. Er waren signalen dat er met een illegaal middel gewerkt werd, en men heeft geen intern reinigingsvermogen getoond.

Bij de Unilevers en FrieslandCampina’s van deze wereld wijst men echt niet naar de NVWA als er iets mis gaat. Preventief controleren deze bedrijven al hun toeleveranciers, en bij een incident volgt onherroepelijk een recall (en via tracking and tracing systemen gaat dit ook heel snel). Neem, je verlies snel maar speel nooit met je merk en dus imago!

De sector heeft ook graag het Martijn Katan argument gebruikt “gifconcentratie is laag dus er is geen voedselveiligheidsprobleem”. Wat ze daarmee onhandig communiceren naar consumenten: “ja, er zit een gif in, maar het is maar een beetje”. Wat denken ze, dat wij rommelaars geloven op hun blauwe ogen? Natuurlijk niet! Laten we wel wezen. Niet de NVWA, niet de politiek, niet de belgen en ook niet de consumenten hebben eitjes verkocht met daarin ‘gifsporen’. De primaire verantwoordelijkheid ligt in mijn ogen dus bij de sector zelf en de individuele boeren. “Wie zijn billen brand moet op de blaren zitten.” En nu al gaan praten over schade (vreselijk opgeklopt tot 100 a 300 miljoen volgens vertegenwoordigers, enkele tientallen miljoen zal het zijn) en wie dat gaat betalen is zeer ongepast.

Ik ben dus stellig van mening dat een streng en snel optreden NVWA uiteindelijk goed is voor de sector. En als de sector dit niet kan of wil inzien, zijn ze oerdom.

Mijn tips voor de sector en LTO.

• Begin zelf een klokkenluiders meldpunt. En neem elke tip zeer serieus.
• Lok uit dat boeren zelf (of via LTO) audits gaan uitvoeren bij alle toeleveranciers. Net zoals in de rest van de keten gangbaar is.
• Investeer in juiste communicatie protocollen en laat al je bestuursleden en sectorleiders trainen hierop.
• Zolang de communicatie vaardigheden niet op orde zijn: neem een professioneel voorlichter in dienst, en laat die het woord doen.
• Huur professionals van buiten in en leer van ‘unilever’ kennis. Start hier per direct mee.
• Investeer collectief in voedselveiligheid, early-warming, monitoring programma’s. Niet alleen op R&D niveau maar vooral ook gericht op de implementatie.
• Kijk maar eens heel goed hoe bij voedselverwerkers (groot en klein) dit georganiseerd is. Wel eens van BRC of IFS gehoord?

 

NVWA

Onder druk van de politiek is er in tientallen jaren fors bezuinig en gefuseerd. Dit laatste vind ik prima. De NVWA als organisatie was nog niet af. Deze organisatie moet per direct onder Volksgezondheid moet gaan vallen. Ver weg van EZ. Ook vind ik dat RIVM en RIKILT bestuurlijk, juridisch en inhoudelijk onder de NVWA moeten gaan vallen. Ik heb hier een logisch argument voor:

De NVWA heeft wettelijk maar twee taken:

• TAAK 1 – Het controleren of producten in de markt (voedsel)veilig zijn.
• TAAK 2 – Het voorkomen dat consumenten misleid worden.

De NVWA heeft dus geen politiek of sector doel. De NWVA is er dus niet voor de boeren of voedselproducenten. Neen, de NVWA is er primair voor ons burgers. Die schijn hebben ze nu tegen. Ze vallen onder EZ en het gewone publiek denkt dat ‘ze’ iets hebben achtergehouden om de ‘boeren’ te helpen. Als de NVWA haar taak streng en rechtvaardig uitvoert, dan is dit ten alle tijden ook goed voor de agrifood sector.

De uitzending bij Nieuwsuur van twee weken geleden verdient absoluut geen schoonheidsprijs. De ‘paniek’ is juist via de uitzending gestart. “Eet voor de zekerheid geen eitjes tot het weekend”. Tja, hoe pinnig de journalist ook was, dat viel natuurlijk verkeerd, en kon in de ochtend na de uitzending niet meer goed gemaakt worden. Om nu de journalisten de schuld te geven gaat me wat ver. Maar feit is wel dat deze verkeerde communicatie de sluimerende crisis ontstoken heeft tot een uitslaande brand.

Met wat nu verder bekend is geworden denk ik dat er in november 2016 een management blunder is gemaakt. De eerste aanwijzingen van ongeoorloofde inzet op fipronil (via Belgie) had veel serieuzer opgepakt moeten worden. Natuurlijk is het prima om ook een opinie te vragen aan BuRo, maar deze casus ging niet over voedselveiligheid. Het is een economisch delict om fipronil in te zetten bij kippen, EN de kans op consumentenmisleiding en onrust was reëel aanwezig. In November 2016 dus al. De NVWA had veel meer oog moeten hebben voor haar tweede taak en gelijk op onderzoek moeten gaan. Niet vanwege het argument voedselveiligheid, maar vanwege het argument fraude/misleiding/onrust. Daar is denk ik voor de tweede keer geblunder.

BuRO heeft in november/juni rondom voedsel(on)veiligheid (TAAK 1) WEL een correct advies gegeven. Op basis van bekende MRL, ADI en ARfD waarden was er GEEN direct voedselveiligheidsissue. Maar ja, BuRo gaat alleen maar over de kwantitatieve en kwalitatieve voedselveiligheid. Mijn vraag is wie er binnen NVWA TAAK 2 wel serieus neemt. Hier lijkt de grote zwakke plek van de organisatie te liggen. 

Zowel in November 2016 als begin juni 2017 had voorkomen kunnen worden dat een kleine veenbrandje een uitslaande brand zou worden. Hier heeft de organisatie niet goed gehandeld.

Tenslotte, een organisatie al de NVWA kan je niet draaien op ‘lijn-management’, ‘computersystemen’ en ‘inhoudelijke risico-analyses’ alleen. Neen, de NVWA draait in de basis alleen goed met inhoudelijke experts die situaties inhoudelijk goed kunnen beoordelen. Mijn indruk is dat de NVWA veel te veel bezuinigd heeft op goede toxicologen, microbiologen, veiligheidsexperts. “Tools en procedures kunnen vakmanschap en kennis niet vervangen. En de echte vakman kiest zijn tools zelf”. Een veel gehoorde klacht is dat er teveel bezuinigd is op de NVWA, nu, met 2500 inhoudelijk sterke mensen kan je veel doen. Met 2500 lijn-management en wat ICT systemen kan je uiteindelijk helemaal niks. Ik denk niet dat het tekort aan geld de oorzaak is, dat er een interne organisatie en HRM uitdaging ligt.

Welke expertise zou de NVWA volop WEL in huis moet hebben?

• TAAK 1 – toxicologen, microbiologen, veiligheidsexperts, wiskundigen.
• TAAK 2 – sociologen, psychologen en communicatie experts.

En alle beslissingen zouden ook via deze twee taakstellingen genomen moet worden. Meer nadruk op TAAK 2 is nodig. Nodig om het vertrouwen bij consumenten EN in de sector met een grote export positie te houden.

 “Vertrouwen komt te voet, en gaat immers te paard”.

 De externe specialisten in de media.

In dit eierdossier spelen ook externe wetenschappers een niet onbelangrijke rol. In het bijzonder kijk ik daarbij naar Martijn Katan en de toxicologen van de Universiteit Utrecht en Wageningen. Daar waar de NVWA in de basis netjes handelt in juli door een lijst te publiceren van ei-producenten waar iets mis mee was, begonnen deze experts het publiek te bespelen via de media. De te eenzijdige blik van de externe specialisten op ‘veiligheid’ heeft het handelen van de NVWA in deze crisis niet vergemakkelijkt.

Het zijn deze klassiek beta’s hun ‘gelijk’ willen krijgen, maar geen verantwoordelijkheid hebben. En vooral ook geen zicht lijken te hebben op het effect van hun uitspraken. Deze experts lijken zich daarmee niet te realiseren dat ze hiermee meer verwarring creëren en dus de NVWA voor de voeten lopen. Het publiek snapt er niks van. De NVWA waarschuwt, en professoren die bagataliseren dit. Wie moet je dan vertrouwen?

De uiteindelijke onrust is groter geworden door de uitspraken van ‘externe’ experts. en niet kleiner dus. Deze fipronil casus had in een zeer vroeg stadium klein gehouden moeten worden. Wij inhoudelijk professionals buitelden over elkaar heen, en dat was niet functioneel! Shame on us!

Het milieu

Tenslotte. Fipronil in lage concentraties is niet ongevaarlijk op basis van klassiek uitgevoerd toxicologisch onderzoek. Althans niet ongevaarlijk voor mensen. Maar wel voor het milieu, voor bijen en ander insecten. Ook weten we niet of er langere termijn effecten zijn voor mensen.Dat er een verbod is op fipronil en lage MRL waarde heel terecht. Deze kennis bagataliseren in tijden van crisis is niet juist.

Dus de motivatie voor het ingrijpen van de NVWA had moeten zijn: 1) fraude, het mag niet gebruikt worden, 2) slecht voor het milieu (bijtjes, etc.), 3) slecht voor het vertrouwen in de sector (ook internationaal).

Mijn conclusie van #eiergate

Hoe hard ook; de financiële en image schade zal gedragen moeten worden door de sector zelf. De Chickfriend boefjes, zullen niet de gevangenis in gaan voorspel ik alvast, maar worden wel flink financieel gestraft. “Al zal er van een kale kip niet geplukt kunnen gaan worden”. Ik hoop dat de politiek de hierboven gestelde adviezen t.a.v. NVWA snel implementeert.

En LTO en de sector zelf?  Wordt volwassen! Ga werken aan een professioneel keten-beheer inclusief audits bij je toeleveranciers. En wordt vooral harder tegen elke collega die het niet zo nauw neemt. Wordt maar klokkenluider voor het belang van de hele sector. De rotte appels verpesten het voor hen die juist willen doen. Wen hier maar aan. Dit is nu eenmaal de samenleving die we samen gecreëerd hebben. 

Het management van de NVWA wens ik vooral veel wijsheid toe. Wees een strenge en rechtvaardige politieagent, en leer van deze casus. En trap niet in de valkuil van ‘meer ICT’ gaat het wel oplossen!

 Naschrift.

Mijn voorspelling is dus dat we gewoon weer naar een volgende voedselcrisis bewegen. Er is namelijk geen leer-effect in grote overheidsorganisatie, en er wordt al helemaal niet geleerd in de boerensector en bij kleinere producenten. Het DNA klopt niet. En dit aanpassen gaat misschien wel 5 tot 10 jaar duren.

De NVWA moet harder en slagvaardiger worden. Slechte heelmeesters maken stinkende wonden blijkt ook nu weer. LTO zou met hun leden meer focus moeten gaan leggen op integraal ketenbeheer, QAQC en wellicht GMP/BRC/IFS. Hun toekomst staat op het spel. Het moet gewoon beter. Dat is wat wij moderne consumenten eisen. So be it.

PS: wat ik hier schrijf geldt ook voor de kippenhouders, de varkenshouders, de melkveehouders, en alle andere land en tuinbouwsectoren.

PPS: zie ook:

http://ift.tt/2vUx1pW

en

http://ift.tt/2vUWlLn

en

excel tabel op facebook: http://ift.tt/2fxaSH7