Alleen voor vriendjes: hoe de publieke omroep zich verstopt achter een decoder. (deel 1)

In november 2011 schreef Jaap Seidell een leuk verhaaltje over het land van de korte beentjes. Ik moest er vandaag aan denken, toen ik aanschoof bij een hele nette meeting georganiseerd door het ministerie en het topteam agrofood. Ik zal jullie een klein sprookje vertellen over de zogenaamde publieke kennisinfrastructuur, eh ik bedoel de publieke omroep:

In een klein landje hier niet ver hier vandaan wordt de televisie nog gefinancierd door de overheid. De overheid stopt enkele honderden miljoenen per jaar in deze publieke omroep, omdat men de informatie voorziening van groot belang vind. De overheid in dit kleine landje bemoeit zich daarom actief met de programmering van de TV programma’s die te zien zijn op het publieke net.

Nadat een programma commissie met oude wijze mannen, haar wensen heeft uitgesproken, financiert deze overheid ook het maken en uitzenden van deze programma’s op het publieke net. En om het feest leuker te maken voor henzelf, zorgen de makers van de TV programma’s en de programma commissie (de opdrachtgevers dus in feite) dat er niemand anders betrokken wordt.  Soms verwisselen ze gewoon van stoel, dan valt het minder op dat ze eigenlijk gewoon vriendjes zijn. Want dat is wel zo gemakkelijk. Ons kent ons, en wij weten wel wat goed is voor de kijkers van dit kleine landje denken ze dan. “De kijkers zijn trouwens maar lastige mensen, zeggen ze soms intern tegen elkaar, en wij weten wel wat goed voor het volk is.” 

De overheid in dit kleine landje is zeker niet tegen het bestaan van private omroepen. Ook private omroepen mogen dus gewoon hun eigen TV programma’s uitzenden, er is geen verbod of zo. En aangezien private omroepen aan het einde van maand hun rekeningen moeten kunnen betalen, hebben deze private omroepen besloten om aan hun klanten (de kijkers dus) een kleine bijdrage te vragen voor hun dienstverlening. De klanten van deze private omroepen zijn erg tevreden over wat er uitgezonden wordt op TV, en dus vinden die het niet erg om een kleine rekening te betalen. Logisch toch.

Het aantal kijkers bij de private omroepen neemt daardoor gestaag toe, en hun klanten zijn zoals gezegd erg tevreden. Een kleine groep ‘private’ kijkers –maar die wel hard kunnen schreeuwen- heeft echter zitten vragen aan de overheid waarom de publieke omroep nu programma’s blijft maken waar deze kijkers niet op zitten te wachten. Dat is toch zonde van het maatschappelijke geld? “Wij kijkers weten toch zelf wel wat goed voor ons is; waarom zou de overheid de programma’s bij de publieke omroepen moeten blijven programmeren?” Voor dit argument is de politiek in het kleine landje eigenlijk wel gevoelig. Daar moest inderdaad wat aan worden gedaan. Ze vragen daarom hun ambtenaren, die ook in de programma commissie zitten van de publieke omroepen, om hulp.

Na lang denken –met hulp van de kleine groep ‘private’ kijkers van de private omroep- komt de overheid, nou ja eigenlijk de makers van de TV programma’s van de publieke omroepen en hun commissies, daarom met een plan. “Het moet allemaal een beetje marktgerichter bij de publieke omroep zeggen ze. De klant moet voorop staan!” De klanten van de private omroepen mogen daarom vanaf nu in kleine groepjes gewoon zelf aan de overheid vragen welke TV programma’s ze willen zien. “Gelukkig maar denkt de overheid, wij hadden eigenlijk geen ideeën meer voor leuke nieuwe TV programma’s, en nu komen de klanten van de private omroepen zelf met ideeën naar ons toe”.

Nieuw beleid werd bedacht. Nu zou je denken dat deze nieuwe publieke TV programma’s 2.0 –dus mede bedacht door klanten van de private sector- gewoon gratis te zien blijven op de publieke netten voor alle burgers van het kleine landje. Maar neen hoor, in al haar wijsheid heeft men besloten dat deze specifieke TV programma’s –die dus betaald blijven worden door de overheid-  alleen bekeken mogen worden door de paar kijkers die het programma bedacht hebben. Dit specifieke TV programma wordt achter een decoder gestopt; helemaal alleen voor die paar ex-private kijkers.

Jullie voelen m al aan. De klanten van de private omroepen die eerst dus nog moesten betalen voor hun TV programma’s telden hun knopen. Ze konden immers gratis hun eigen TV programma laten maken en bekijken, en tevens via de decoder voorkomen dat andere kijkers van het kleine landje mochten meekijken. Dat was voor deze paar ‘private’ klanten natuurlijk een erg mooie deal!

De overheid was wat traag met het uitrollen van dit nieuw beleid. In de tussentijd vroegen vele klanten van de private omroep af: “Wat gaat dit voor mij betekenen?” En in die onzekerheid zegde ze voor de zekerheid hun abonnement bij de private omroep alvast op. Veel klanten van de private omroepen gingen uiteindelijk gebruik maken van deze ‘gratis’ regeling. Het resultaat was echter dat de inkomsten van de private omroepen kleiner en kleiner werden. Logisch, toch, je zal als betaalde kijker van een private omroep helemaal gek zijn als je gratis en voor niks alsnog achter een decoder de alleen voor jouw gemaakte TV progamma’s op het publieke net kon gaan kijken. “Wat maakt dat nu uit, toch …. “

Nou dat maakt zeker uit. De publieke omroepen die voorheen door de belasting betaalde TV-programma’s maakte, en die door alle burgers van het kleine landje bekeken konden worden, gingen hun TV programma’s –die ze vanaf nu alleen speciaal voor hun vriendjes gingen maken- inderdaad achter de decoder zetten. De rest van de burgers had daarmee gewoon pech. Die konden afwachten of de paar overgebleven TV programma’s hun interesse bleven vervullen (of niet).

En de private omroepen dan? Die kregen minder en minder betaalde kijkers en het aantal kijkers die overbleven wilden allemaal minder gaan betalen per TV programma. “Hoe durfde deze private omroepen eigenlijk überhaupt nog om een vergoeding te vragen aan hun klanten! Schande.” De paar overgebleven ‘private’ kijkers dreigde uiteindelijk daarom ook over te stappen stappen naar de publieke omroep. Daar was het immers gratis! Mits je goed bevriend was, natuurlijk.

Het resultaat? Faillissement van de private omroepen, en meer en meer TV programma’s achter een decoder met alleen toegang voor een kleine elite. Met dank aan de maatschappelijke belasting middelen die de rekening betaalde voor de hobby’s van deze kleine elite.

Lullig hoor voor de rest van de burgers van dit kleine landje. Lullig dat ze wel TV belasting mochten blijven betalen, maar niks leuks meer konden zien. Lullig, dat er niks meer te kiezen viel. Lullig dat een private sector valselijk werd beconcurreerd en dat de het TV landschap verschraalde. Vooral lullig dat de toekomstige The Voice of Holland voortaan ingekocht moest worden vanuit Amerika of een ander innovatie land, en niet andersom. Lullig dat men niet gewoon goed beleid –sturen op kwaliteit en vernieuwing en niet gericht op vriendjespolitiek en gratis- durfde te maken, waardoor die arme Henk en Ingrid nu de dupe werden ten kosten van de grachtengordel mensjes. Vooral lullig dat door dit nieuw beleid de middelmaat weer terugkwam op TV, de nieuwe spannende en echt vernieuwde TV progamma’s verdwenen uiteindelijk en de 6-jes cultuur kwam weer terug. Maar ach, de grachtengordel mesjes waren tevreden en de makers van de publieke omroep ook. Weg democratie.

Jammer zeg, dat dit kleine landje nog verder wegzakte in de vergelijkende lijstjes.