Van de Ivoren toren naar de Zeepkist (Simon Rozendaal – Elsevier). Of te wel hoe van een elitair karakter, wetenschap ‘roeptoeteren’ geworden lijkt te zijn.

Gisteren schreef ik over mijn geliefde TU Delft. Deze technische universiteit, was decennia een bolwerk van knappe koppen die op een zeer hoog niveau fundamenteel onderzoek uitvoerde. Ja ook in samenwerking met de laboratoria van Shell, Unilever, DSM, Philips etc. Nu zijn de tijden van toen, niet meer de tijden van nu. Waar de kritiek op de heen professoren in de jaren 80 en begin 90 vooral ging over ‘ivoren torens’ is dat nu doorgeschoten de andere kant op. De zeepkist.

“.. er zijn drie wezenlijke verschillen tussen mens en dier: humor, kunst en wetenschap. Dat kwam doordat die drie gebieden volgens hem (Artur Koestler) een speciale creativiteit vergen die alleen mensen kunnen opbrengen. De georkestreerde nieuwsgierigheid die wetenschap is, verheft ons dus als diersoort …”

Wij mogen niet van onze universiteiten verwachten dat ze corporate development centra worden. We mogen niet verwachten van hen dat ze zich gaan bezighouden met toegepaste ontwikkeling. Fundamenteel onderzoek gaat over vernieuwend inzichten opdoen en opschrijven aan de randen van de kennisboom. Het toepassen van kennis, engineering of ontwikkeling genoemd, is geen taak van de uni’s.

Waarom ik een tweede stukje schrijf? Simpel, deze ochtend las ik een stuk van wetenschapsjournalist (en scheikundige TUD) Simon Rozendaal. Simon heeft in 40 jaar tijd de verandering meegemaakt en duid ze goed in zijn stuk.

Ik heb een paar quotes omcirkelt en hier weergegeven.  Het hele artikel is ook hieronder geplaatst. Voor mij is dit een belangrijke artikel. Net zo belangrijk als het artikel van Jan Wouter Vasbinder dat ik jaren geleden van hem kreeg (link).

“Wetenschap is niet van onderzoekers, wetenschap is van ons allemaal. Hier is een subtiel verschil met kunst. Neem De Muziekles van Johannes Vermeer. Dat is van een verbijsterende schoonheid, zoals alles van deze Delftse gigant. Het schilderij is officieel van de Britse Koning, maar bovenal natuurlijk van Vermeer zelf. De zwaartekracht daarentegen kun je niet kopen, ze is ook niet van Newton. Ja, mede dankzij hem weten we dat twee lichamen elkaar aantrekken. Dat is kennis (informatie **) van ons allemaal, daar mogen we desgewenst iets aan toevoegen of zelfs in kliederen – iets dat streng verboden is bij een Vermeer. “

Juist! En juist daarom kan en moet fundamentele wetenschap in de openbaarheid gevoerd worden. Juist daarom is het debat, het gesprek, ook als het schuurt op inhoud, de juiste manier om onze wetenschappelijke inzichten te vergroten en te verdiepen.

” … Ik heb gemerkt dat klimaatwetenschappers zich ergeren wanneer anderen meepraten over hun gebied. Dan volgt steevast een sneer: dat zijn geen echte wetenschappers. … Onder klimaatsceptici zijn er gerenommeerde onderzoekers en hoogleraren. Maar die komen doorgaans uit aanpalende disciplines, en dus zeggen klimatologen: zijn mogen niet meedoen aan ons speeltje.”

Ja, voor veel hoogleraren is het lastig te verkroppen dat er nu meer dan ook kennis in de maatschappij zit. Niet zo goed, de gemiddelde Nederland is hoog opgeleid, in aantal groter, en heeft ook direct toegang tot (wetenschappelijke) informatie. Harold van Garderen (Story Connect), spreekt daarom over zg. “volksprofessoren”. En vergeet ook niet die pHd’s die niet meer aan een uni werken, of alle emeritus hoogleraren die verplicht op hun 65 met pensioen gaan, maar wel doorgaan met het behoeven van fundamentele wetenschap en zelfs publiceren. Get just to it, zeg ik tegen hen in de academische wereld dit dit niet doorhebben cq aanvoelen.

Veertig jaar geleden stonden wetenschappers misschien te ver van te ver van de samenleving. Nu, hier is veel veranderd. Die ivoren toren bestaat niet echt meer. Ook hoogleraren moet verantwoording afleggen en dat is heel goed. Rozendaal schrijft:

“In Delft was jarenlang Wubbo Ockels hoogleraar duurzame technologie. Hij had geen wetenschappelijk staat van dienst. Hij was aangesteld als uithangbord om subsidie en studenten binnen te halen. Door collega Hoogleraren werd hij niet te serieus genomen. … Minder geslaagd is dat de ivoren toren heeft plaatsgemaakt voor een zipkist. Daarop staan wetenschappers luid te roepen.  …. Wetenschappers (beginnen te) waarschuwen zelf ook tegen de zeepkist. … “

Zo eens met Rozendaal! De ‘ontwikkel-uni’ (de bus van Wubbo, kweekvleesburger van Post, het exoskelet) slaat door naar de verkeerde kant. Ze denken ingenieursbureautje te gaan spelen (product ontwikkeling, machine-opschaling, etc.), gedwongen door subsidie en budgetten. Nu ik ben hier pertinent tegen. Het is fout, slecht voor het jonge talent, en vooral slecht voor de ontwikkeling van nieuwe kennis. Het FD schrijft niet voor niets met kritiek over het topsector beleid. Als universiteit, een ontwikkel-organisatie wordt, of nog erger, zich met business development en innovatie gaat bezig houden, gaat het vroeg of laat fout.

Ik ben voor een Universiteit 3.0. Deze uni is eigenlijk weer een universiteit 1.0. Geen ivoren torens, een open organisatie dat wel. Maar ook alleen met focus op kennis en opleiding. Alle andere modellen zorgen voor een verdere verrommeling. Mijn 18 advies punten zijn hier te lezen. 

PS ik heb gemerkt dat er wetenschappers en hoogleraren zijn die dit soort stukjes niet waarderen. Zonder wrijving geen glans. En juist in een academische setting zou je een gesprek op inhoud moeten kunnen voeren. Hard op de inhoud, zacht op de persoon.

** in maak onderscheid tussen data, informatie en kennis. Kennis is eigenlijk iets dat ‘in het hoofd zit’. Informatie kan je vinden op wikipedia. En data zijn vooral tabellen, getallen, en logische informatie.